Antibiyotik direnci, toplum sağlığını tehdit eden en önemli unsurlardan biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu problemin kontrolü için, toplumun ve siyasi yetkililerin içinde yer aldığı çok yönlü stratejiler izlemek gereklidir. Bu stratejiler arasında en önemlileri; dirençli patojenlerin prevalansının izlenmesi, toplumdaki antibiyotik tüketiminin saptanması ve gereksiz tüketimin azaltılması, el yıkama ve enfeksiyon kontrol önlemlerine uyulması şeklinde sıralanabilir. Günümüzde yeni antibiyotiklerin geliştirilmesi için yatırımların giderek azalması nedeniyle, elimizdekilerin etkinliğinin korunması son derece önemlidir. Antibiyotik direnci ile antibiyotik tüketimi arasındaki doğrusal ilişki nedeniyle, hem topluma hem de reçete yazan hekimlere yönelik antibiyotiklerin etkinliğinin korunmasındaki sorumlulukların hatırlatıldığı, gereksiz kullanımın kişisel ve toplumsal zararlarını vurgulayan eğitim programları da temel stratejiler arasındadır.
Avrupa Hastalıkların Önlenmesi ve Kontrolü Merkezi (ECDC) bu amaçla, Avrupa Birliği üye ve aday ülkelerle birlikte 18 Kasım tarihini Avrupa Antibiyotik Farkındalık Günü (AAFG) olarak ilan etmiştir. Ülkemiz de bu aktivitelere gözlemci üye olarak katılmaktadır.
Avrupa Antibiyotik Farkındalık Gününün amacı, antibiyotik direnci problemine karşı hem toplumda hem de hekimlerde farkındalık yaratmak ve antibiyotiklerin etkinliklerinin korunması yönünden herkesin rolü ve yapabilecekleri katkılar konusunda bilgi vermektir.
Direnç sorunu ülkemizde de tehlikeli boyutlara ulaşmıştır. Ülkemizde sağlık giderlerinin yaklaşık üçte biri ilaçlar için ayrılmaktadır. Antibiyotikler %14 ile tüketilen ilaçların başında gelmektedir. Bu verilere hastaların reçetesiz kullandığı antbiyotikler ancak kısmen eklenmektedir. Dolayısıyla gerçek tüketimin daha yüksek miktarlarda olduğu tahmin edilebilir. Diğer ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de antibiyotiklerin özellikle viral solunum sistemi enfeksiyonlarında gereksiz kullanımı söz konusudur. Ülkemizin de içinde olduğu 2014 yılında yayınlanan bir çalışmada Doğu Avrupa ülkelerindeki antibiyotik kullanım verileri irdelenmiş ve Türkiye 13 ülke arasında en fazla antibiyotik kullanımı olan ülke olarak belirlenmiştir.
Bu nedenle Sağlık Bakanlığı, Türkiye Halk Sağlığı Kurumu ve Uzmanlık Derneklerince, hekimlerin reçete yazma alışkanlıklarının kalitesinin arttırılması ve toplumun gereksiz antibiyotik tüketimine karşı bilinçlendirilmesi için bir dizi eğitsel aktivite planlanmaktadır. Bu aktivitelerde akılcı antibiyotik kullanımının (doğru endikasyonla verilmiş doğru antibiyotiğin, doğru dozda, doğru doz aralıklarında ve doğru süre boyunca kullanılması) ilkeleri ele alınmaktadır. Bunun yanı sıra ülkemizde 2014 yılı başından beri bu konuya yönelik olarak Avrupa Birliği ve Türkiye Cumhuriyeti tarafından finanse edilen Ulusal Akılcı Antibiyotik Kullanımı Ve Antimikrobiyal Direnç Stratejik Eylem Planı projesine ait çalışmalar başlatılmıştır. Bu proje çerçevesinde multisektörel bir işbirliği içinde şu başlıklarda çalışmalar yürütülmektedir:
- Antibiyotik direncinin sınırlandırılması amacıyla ulusal düzeyde çok sektörlü koordinasyonun güçlendirilmesi
- Hem sağlık çalışanları hem de toplumda akılcı antibiyotik kullanımı ve antimikrobiyal direnç konusunda farkındalığın artırılması ve eğitim
- Antibiyotik direnci sürveyansının güçlendirilmesi
- Antibiyotiklerin akılcı kullanımı için stratejilerin teşvik edilmesi ve antibiyotik tüketimi sürveyansının güçlendirilmesi
- Sağlık kurumlarında enfeksiyon kontrolünün ve antibiyotik direnci sürveyansının güçlendirilmesi için koordinasyon ve işbirliğinin sağlanması
- Veterinerlik ve tarım sektöründe antibiyotik direncinin gelişmesinin ve yayılmasının önlenmesi ve kontrol altına alınması
- Yeniliğin ve yeni ilaç ve teknoloji araştırmalarının teşvik edilmesi
- Yeni ürünlerin ve tanısal testlerin güncel olarak takip edilmesi
AAFG çerçevesinde şu mesajları topluma ve hekimlere vermek antibiyotik direnci konusunda farkındalığı yükseltmek açısından önem taşımaktadır:
Hastalar için:
Antibiyotik kullanmadan önce mutlaka doktorunuza danışınız.
Antibiyotikleri doktorunuzun söylediği miktar ve sürelerde kullanınız.
· Antibiyotiklerin yanlış kullanımından kaçınınız.
· Antibiyotikler soğuk algınlığı, nezle ve gripte işe yaramaz.
· Grip, domuz gribi gibi viral hastalıkları iyileştirmez, başkasına bulaşmasına engel olmaz
· Antibiyotiklerin ishal gibi yan etkileri olabilir.
· Antibiyotikleri mutlaka doktorunuzun önerdiği miktarda ve saatlerde kullanınız.
· Kendinizi iyi hissetseniz bile tedaviniz tamamlanmadan antibiyotiği kesmeyiniz.
· Tedavi bittiğinde kalan antibiyotikleri saklamayınız
· Başkası için yazılmış antibiyotiği asla kullanmayınız. Yararı olmayacağı gibi zarar görebilirsiniz.
· Hastalık sırasında ellerinizi ve çocuklarınızın ellerini sık sık yıkayınız.
